ترکیبات محتوی رتینوئید، آلفا هیدروکسی اسید (AHA) و بتا هیدروکسی اسید (BHA) به عنوان لایه بردار شناخته شده‌اند.
رتینوئیدها
رتینوئیدها از مشتقات ویتامین آ هستند. برای درمان آکنه و کاهش چروک ظریف و روشن شدن پوست استفاده می‌شوند.
مکانیسم اثر رتینوئیدهای موضعی در درمان آکنه
رتینوئیدها روی تکثیر و تمایز سلولی اثر می‌گذارند. چسبندگی سلولهای لایه شاخی (لایه مرده پوست) را کم می‌کنند. باعث لایه برداری و خارج شدن جوش‌های زیرجلدی (کومدون) می‌شوند. از ایجاد جوش‌های زیرجلدی جدید جلوگیری می‌کنند. خاصیت ضد التهابی قابل توجهی نیز دارند.
کدام رتینوئیدها برای درمان آکنه استفاده می‌شوند؟
رتینوئیدهای موضعی که برای درمان آکنه استفاده می‌شوند شامل ترتینوئین، ایزوترتینوئین، آداپالن و تازاروتن هستند. این داروها را باید در کل پوست صورت که مستعد آکنه است، استفاده کنید. از استفاده در ناحیه دور چشم و دور لب اجتناب کنید.
ترتینوئین در برابر نور ناپایدار است. این لایه بردار باید شب‌ها موقع خواب استفاده شود.
آداپالن تحریک پوستی کمتری نسبت به ترتینوئین ایجاد می‌کند. اما اثربخشی مشابهی با ترتینوئین دارد.
ایزوترتینوئین تحریک پوستی کمتری نسبت به ترتینوئین ایجاد می‌کند. اما اثربخشی آن نیز از ترتینوئین کمتر است. فرم موضعی ایزوترتینوئین برخلاف فرم خوراکی باعث کاهش ترشح چربی پوست نمی‌شود.
عارضه رتینوئیدهای موضعی چیست؟
شایع ترین عارضه رتینوئیدهای موضعی تحریک، قرمزی، سوزش، خشکی و پوسته ریزی است. این عوارض معمولا 2 تا 4 هفته بعد شروع درمان به اوج می‌رسند. با ادامه استفاده از دارو معمولا این عوارض برطرف می‌شوند.
استفاده از رتینوئیدهای موضعی در طی حاملگی ممنوع است.
برای کاهش عوارض رتینوئیدهای موضعی چه کاری می‌توان انجام داد؟
برای کاهش تحریک پوستی رتینوئیدهای موضعی دارو را با غلظت کم و یک شب در میان یا دو شب در هفته شروع کنید. دارو را روی پوست خشک بزنید. در صورت تحمل تعداد دفعات استفاده را به تدریج تا هرشب می‌توانید افزایش دهید. به خاطر اینکه رتینوئیدها باعث تحریک و پوسته ریزی می‌شوند، ممکن است پوست را مستعد آفتاب سوختگی کنند. در طول روز هنگام خارج شدن از خانه از ضدآفتاب فاقد چربی استفاده کنید. در صورت خشک شدن پوست از مرطوب کننده فاقد چربی استفاده کنید. از مصرف مرطوب کننده‌های چرب و وسایل آرایشی اجتناب کنید. چرا که جوش را بدتر می‌کنند.
چقدر طول می‌کشد این دارو باعث کاهش جوش شود؟
حداقل 6 تا 8 هفته طول می‌کشد اثر درمانی این داروها روی جوش ظاهر شود. در طی ماه اول استفاده ممکن است به خاطر خارج شدن جوش‌های زیرجلدی، جوش ها بدتر شوند. با ادامه استفاده به تدریج بهبودی حاصل می‌شود.
کدام رتینوئیدها برای کاهش چروک ظریف و روشن شدن پوست استفاده می‌شوند؟
ترتینوئین و تازاروتن باعث کاهش چروک ظریف و روشن شدن لک‌ها می‌شوند. دارو باید به مدت 3 تا 6 ماه استفاده شود تا اثر آن ظاهر شود. عارضه آن‌ها تحریک پوستی و پوسته ریزی است. رتینآلدهید قابل تحمل‌تر هست و در ترکیبات ضد چروک استفاده می‌شود.
مکانیسم اثر رتینوئیدهای موضعی در درمان چروک و لک
رتینوئیدهای موضعی باعث تمایز بهتر سلولی، فشرده شدن لایه شاخی (لایه مرده پوست) و افزایش ضخامت لایه زنده پوست، پخش یکنواخت رنگدانه در پوست، افزایش ساخت هیالورونیک اسید و کلاژن در درم و افزایش رگ زایی پوست می‌شوند. برخلاف تصور عامه استفاده از این لایه بردارها نه تنها پوست را نازک نمی‌کند بلکه باعث افزایش ضخامت قسمت زنده پوست می‌شوند.
آلفا هیدروکسی اسید (AHA)
این لایه بردار ها از اسیدهای طبیعی هستند که در غذاها یافت می‌شوند. شامل گلیکولیک (نیشکر) ، لاکتیک (شیر ترش و آب گوجه فرنگی)، مندلیک، تارتاریک (انگور)، مالیک (سیب) و سیتریک اسید (مرکبات) می‌باشند. شایع‌ترین آلفا هیدروکسی اسیدی که به عنوان لایه بردار استفاده می‌شود لاکتیک و گلیکولیک است. آلفا هیدروکسی اسید با غلظت و PH مختلف در ترکیبات شوینده‌ها، ماسک، کرم، لوسیون، ژل و محلول‌های پیلینگ به کار می‌روند.
کاربرد آلفا هیدروکسی اسید
در درمان جوش و جای جوش، روزاسه، آسیب ناشی از نور خورشید و خشکی پوست استفاده می‌شوند. باعث روشن و شفاف شدن پوست شده و چروک ظریف پوست را کم می‌کند. برای کاهش ترک‌های پوستی (استریا) و ایکتیوز نیز کابرد دارد.
مکانیسم اثر آلفا هیدروکسی اسید
آلفا هیدروکسی اسید قدرت اتصالات بین سلولی و در نتیجه چسبندگی سلولهای لایه شاخی (لایه مرده پوست) را کم می‌کند و منجر به پوسته ریزی می‌شود. در غلظت‌های بالا روی لایه زنده پوست اثر می‌گذارد و باعث افزایش ضخامت قسمت زنده پوست و سفت شدن پوست می‌شوند.
عارضه آلفا هیدروکسی اسید چیست؟
تحریک، سوزش، قرمزی، خشکی و پوسته ریزی است. بویژه اگر روی پوست ملتهب استفاده شوند. در طی حاملگی استفاده از آن مجاز است.
بتا هیدروکسی اسید (BHA)
سالیسیلیک اسید یک بتا هیدروکسی اسید است. محلول در چربی است. با غلظت مختلف در ترکیبات شامپوها، شوینده ها، ماسک، کرم، لوسیون، ژل، چسب و محلول های پیلینگ به کار می روند.
کاربرد بتا هیدروکسی اسید
در غلظت های مختلف برای درمان آکنه، زگیل، میخچه و پینه و… استفاده می شود.
مکانیسم اثر بتا هیدروکسی اسید
بتا هیدروکسی اسید قدرت اتصالات بین سلولی و در نتیجه چسبندگی سلولهای لایه شاخی (لایه مرده پوست) را کم می کند و منجر به پوسته ریزی می شود. خاصیت ضد میکروبی و ضد التهابی خفیفی نیز دارد.
عارضه بتا هیدروکسی اسید چیست؟
تحریک، سوزش، قرمزی، خشکی و پوسته ریزی و به ندرت درماتیت تماسی آلرژیک است. در استفاده در سطح وسیع پوست بویژه در نوزادان ممکن است جذب شده و عوارض سیستمیک داشته باشد. در حاملگی جز گروه C می باشد و نباید استفاده شود.