لیکن پلان چیست؟
لیکن پلان (Lichen planus) یک بیماری التهابی خودایمن و نسبتاً شایع است. این بیماری می‌تواند پوست، مو، مخاط و ناخن را درگیر کند. لیکن پلان پوستی تا 1 درصد و لیکن پلان مخاطی تا 4 درصد جمیعت را درگیر می‌کند. اگرچه این بیماری غالباً در افراد میانسال رخ می‌دهد، اما احتمال ابتلاء در هر سنی وجود دارد. زنان دو برابر مردان به این بیماری مبتلا میشوند. این بیماری مسری و واگیردار نیست. اگرچه ناخوشایند و آزاردهنده است، در اکثر موارد جدی و خطرناک نیست. با این حال، در برخی از موارد نادر ممکن است به سرطان سلول سنگفرشی تبدیل شود و جدی باشد. خطر تبدیل شدن به سرطان کمتر از 5 درصد است.
طول مدت بیماری چقدر است؟
این بیماری مزمن است. مدت بیماری بستگی به فرم بیماری و محل درگیری دارد. لیکن پلان پوستی در دو سوم موارد بعد از یک سال فروکش پیدا می‌کند. درگیری مو، مخاط و ناخن بیشتر طول می‌کشند. میانگین مدت لیکن پلان دهانی حدود 5 سال است. فرم زخمی دهانی ممکن است تا آخر عمر پابرجا باشند.
علت ایجاد آن چیست؟
لیکن پلان یک بیماری خود ایمن است. این بدان معنی است که سیستم ایمنی بدن در طی این بیماری علیه بخش‌های طبیعی پوست، مخاط، مو یا ناخن خود فرد فعال میشوند. گاهی اوقات این روند بر اثر ورود یک عامل خارجی مثل دارو یا یک عامل میکروبی آغاز می‌شود. گاهی در اثر واکنش به یک داروی خاص (آنتی بیوتیکها، داروهای فشار خون، داروهای ضد مالاریا، داروهای ضد افسردگی، داروهای ادرارآور، داروهای پایین آورنده قند خون، فلزات مثل طلا و آرسنیک و….) ایجاد می‌شود. ممکن است ارتباطی بین لیکن پلان با ویروس هپاتیت C وجود داشته باشد. شیوع هپاتیت C در بیماران مبتلا به لیکن پلان 2 تا 13 برابر بیشتر از جمعیت است. سایر عفونت‌های ویروسی نیز به عنوان علت این بیماری مطرح شده اند. استرس می‌تواند این بیماری را بدتر کند. وجود فلز در دهان و زمینه ژنتیک هم در ایجاد بیماری دخالت دارند.
علائم آن چیست؟
این بیماری می‌تواند پوست، مو، مخاط و ناخن را درگیر کند. این بیماری علائم مختلفی دارد. علائم به منطقه‌ای که عارضه در آن نمایان شده، بستگی دارند.
لیکن پلان پوستی
لیکن پلان پوستی معمولاً به شکل ضایعات برجسته بنفش رنگ خارش دار با شبکه ظریفی از خطوط سفیدرنگ بروز می‌کند. بیشتر بیماران جهت خاراندن، ضایعات را می‌مالند و کمتر ممکن است که ضایعات را زخمی کنند. این بیماری هر نقطه‌ای از بدن را ممکن است درگیر کند اما معمولاً مچ دست و پا و کمر را درگیر می‌کند. گاه در محل خراش پوست ضایعات لیکن پلان ایجاد میشوند که به این پدیده کوبنر می‌گویند. شدت درگیری در افراد مختلف، متفاوت است. تعداد ضایعات ممکن است کم یا زیاد باشد. ممکن است سطح وسیعی از پوست درگیر شود. درحال بهبودی رنگ ضایعات به قهوه‌ای پررنگ تغییر می‌کند. با گذشت زمان در طی چندین ماه رنگ قهوه ای از بین می‌رود. به ندرت ضایعات به شکل تاول ایجاد میشوند. گاه ضایعات در پوست صورت و محل های در معرض نور ایجاد میشوند. گاهی بدون اینکه ضایعات قرمز ایجاد شوند، از ابتدا لکه های قهوه ای در تنه ایجاد میشوند.
لیکن پلان دهانی
ضایعات دهانی ممکن است با یا بدون ضایعات پوستی رخ دهند. ضایعات دهانی، به اشکال مختلف می‌توانند بروز کنند. مخاط قسمت داخلی گونه، زبان، لب‌ها و لثه ممکن است، درگیر شوند. شایع ترین نوع آن به صورت خطوط سفید شبکه‌ای در مخاط طرفی دهان است. این ضایعات سفید شبکه‌ای، ناراحتی برای بیمار ایجاد نمی‌کند. و نیاز به درمان ندارند. اما کشف آن‌ها در معاینه می‌تواند به تشخیص بیماری کمک کند. ممکن است ضایعات زخمی یا برجسته در مخاط دهان ایجاد شود. این ضایعات با سوزش و درد همراه هستند و خوردن و نوشیدن را برای بیمار دشوار می‌کنند. این ضایعات بسیار طولانی و مزمن بوده و خطر تبدیل به بدخیمی دارند.
مخاط تناسلی
به شکل مناطق قرمز همراه با سوزش و درد یا زخم بروز می‌کنند. باعث ایجاد درد به خصوص در هنگام رابطه جنسی میشوند.
ناخن
در ده درصد بیماران ناخن درگیر می‌شود. تغییرات ناخن به علت آسیب بستر یا ریشه ناخن ایجاد می‌شود. معمولا چند ناخن دست یا پا درگیر می‌شود. گاهی همه ناخن‌ها گرفتار میشوند. تغییرات ناخن در لیکن پلان شامل نازک شدن ناخن، ایجاد شیار طولی، شکاف ناخن و ایجاد پتریژیوم است. تغییر رنگ ناخن، جداشدن ناخن از بستر هم ممکن است رخ دهد.
پوست سر
لیکن پلان می‌تواند قسمت‌های مودار مانند پوست سر را هم درگیر کند. سبب ایجاد قرمزی، خارش، پوسته ریزی و ریزش مو می‌شود. اگر زود درمان نشود باعث ایجاد اسکار و ریزش مو دائمی می‌شود.
درمان لیکن پلان
درمان بر اساس شدت و وسعت درگیری و شرایط بیمار تجویز می‌شود. برای درمان این بیماری معمولاً از کورتون موضعی و گاهی از کورتون خوراکی استفاده می‌شود. اغلب میتوان خارش را با آنتی هیستامین خوراکی کنترل کرد. تاکرولیموس و پیمکرولیموس و راپامایسین موضعی، نور درمانی، آسیترتین، هیدروکسی کلروکین، داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (متوتروکسات، سلسپت و سیکلوسپورین)، داروهای آنتی TNF آلفا، اپرمیلاست برای درمان موارد مقاوم استفاده میشوند.
این بیماری چطور تشخیص داده می‌شود؟
متخصصان پوست با نگاه کردن به پوست و ناخن و دهان شما متوجه این بیماری میشوند . در موارد مشکوک نمونه برداری انجام می‌شود. دندانپزشکان و متخصصان بیماری های دهان هم می‌توانند وجود این بیماری را در دهان شما تایید کنند.
عوارض لیکن پلان چیست؟
ابتلا به لیکن پلان می تواند خطر ابتلا به کارسینوم سلول سنگفرشی را افزایش دهد. افزایش این خطر اندک است، اما باید برای معاینه های روتین سرطان پوست به پزشک خود مراجعه کنید. اگر لیکن پلان زود درمان نشود می‌تواند باعث ریزش مو دائمی و یا تخریب ناخن‌ها شود.
برای کاهش خطر سرطان دهان چه کاری میتوان انجام داد؟
سیگار نکشید. استفاده از الکل را متوقف کنید. هر۶ ماه یکبار برای بررسی وجود سرطان دهان به یک دندانپزشک و یا متخصص پوست مراجعه کنید. روزی دو بار مسواک بزنید.
برای کاهش درد و سوزش لیکن پلان دهانی چه کاری می توان انجام داد؟
از مواد غذایی محرک مانند میوه های ترش، غذاهای ادویه دار، تند و شور، نوشیدنی های کافئین دار مانند نوشابه و چای پررنگ پرهیز کنید.
