زونا چیست؟
زونا یک عفونت ویروسی است. توسط ویروس واریسلا زوستر که عامل ایجاد آبله مرغان است، ایجاد می‌شود. زمانی که آبله مرغان بهبود می‌یابد، این ویروس در گانگلیون‌های عصبی در نزدیکی نخاع و مغز به صورت غیرفعال و نهفته باقی می‌ماند. اما ممکن است چند سال بعد فعال شود و باعث ایجاد زونا گردد. فعال شدن مجدد ویروس واریسلا زوستر در هر زمانی ممکن است رخ دهد. فعال شدن مجدد ویروس واریسلا زوستر ممکن است خود به خود یا به خاطر استرس، تب، رادیوتراپی، ضربه و یا نقص ایمنی بویژه به خاطر ایدز و پیوند مغز استخوان رخ دهد. زونا در 20 درصد بزرگسالان سالم و 50 درصد افراد مبتلا به نقص ایمنی رخ می‌دهد. به ندرت یک نفر دو بار به این بیماری عفونی مبتلا می‌شود. زونا حتی ممکن است در دوران شیرخوراگی بدون اینکه شیر خوارسابقه ابتلا به آبله مرغان داشته باشد، ایجاد شود. این مورد وقتی ایجاد می‌شود که مادر در دوران بارداری مبتلا به آبله مرغان شده باشد.
آیا زونا مسری است؟
تماس با ضایعات زونا باعث انتقال آبله مرغان به افراد مستعد ( افرادی که قبلا به آبله مرغان مبتلا نشده اند) می‌شود. و تا زمانی که ضایعات خشک نشده‌اند مسری می‌باشند.
علائم زونا چیست؟
ابتدا خارش، سوزش، مورمور شدن و یا درد در قسمتی از یک طرف بدن یا صورت ایجاد می‌شود. درد ممکن است با درد بیماری قلبی، درد شکم، درد دندان، درد کلیه، دردهای عضلانی و اسکلتی اشتباه شود. چند روز بعد ضایعات دردناک به شکل تاول های ریز گروهی در یک زمینه قرمز در بخش کوچکی از یک طرف بدن یا صورت ایجاد می‌شوند. گاهی ممکن است بیمار فقط درد داشته باشد و ضایعات پوستی ایجاد نشوند. زونا در هرقسمتی از بدن می‌تواند ایجاد شود. شایعترین محل درگیری تنه است.
عارضه زونا چیست؟
زونا در کودکان و جوانان، بدون عارضه بهبود می‌یابد. میزان درد و عوارض با افزایش سن و نقص ایمنی افزایش می‌یابد. در برخی بیماران علایم زونا، تنها به درد و ضایعات پوستی محدود نمی‌شود. علایم دیگری مثل تب و لرز، سردرد، خستگی و ضعف عضلانی ممکن است ایجاد شود.
شایعترین عارضه زونا تداوم درد و سوزش بعد از بهبود ضایعات پوستی است (نورالژی بعد از زونا). این عارضه در 10 تا 20 درصد مبتلایان به زونا ایجاد می‌شود. بروز و شدت آن با افزایش سن بیشتر می‌شود.
درگیری چشم ممکن است باعث التهاب ملتحمه، قرنیه و عصب بینایی شود و ممکن است باعث از بین رفتن بینایی گردد (زونای افتالمیک).
درگیری کانال گوش خارجی و پرده گوش و جلو زبان و کام ممکن است با درد گوش، فلج عصب فاشیال، از دست رفتن حس چشایی جلو زبان، وزوز گوش، سرگیجه و کاهش شنوایی همراه باشد (سندروم رمزی هانت).
اگر ضایعات به طور مناسب درمان نشوند، عفونت باکتریال ممکن است روی ضایعات اضافه شود و در نهایت باعث ایجاد اسکارشود.
عوارض نادر دیگر شامل عفونت مغز و پرده مغز، عفونت ریه و هپاتیت است.
تشخیص افتراقی‌های زونا چیست؟
تبخال، زرد زخم، سلولیت، گزش حشرات و درماتیت پوستی ممکن است با زونا اشتباه شوند.
درمان زونا چیست؟
ضایعات زونا معمولا در مدت دو تا سه هفته بهبود پیدا می‌کنند. درمان بهتر است در 72 ساعت اول ایجاد ضایعات پوستی شروع شود. با این وجود، شروع درمان تا یک هفته از ایجاد ضایعات نیز مفید هست. درمان به موقع شدت و مدت ضایعات پوستی و درد را کاهش می‌دهد. داروهای خوراکی آسیکلوویر، فامسیکلوویر و والاسیکلوویر برای درمان زونا در افراد با ایمنی سالم توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تایید شده است. برای افراد مبتلا به نقص ایمنی یا افرادی که دچار عوارض جدی هستند آسیکلوویر وریدی تجویز می‌شود.
درمان نورالژی بعد از زونا چیست؟
داروهای گاباپنتین، نورتریپتیلین، کرم کاپسایسین، کرم لیدوکایین، پرگابالین و داروهای مسکن برای درمان استفاده می‌شوند.
آیا واکسن می‌تواند از ایجاد زونا جلوگیری کند؟
در حال حاضر دو واکسن زنده ضعیف شده زوستاواکس (Zostavax) و واکسن نوترکیب شینگریکس (Shingrix) برای جلوگیری از زونا استفاده می‌شوند.
واکسن زنده ضعیف شده زوستاواکس (Zostavax)
مطالعات نشان دادند که تجویز واکسن زوستاواکس برای افراد مسن 51 درصد ابتلا به زونا و 67 درصد نورالژی بعد از زونا را کاهش می‌دهد. در سال 2006 واکسن زوستاواکس توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تایید شده است. مرکز کنترل بیماری های آمریکا استفاده از این واکسن را برای افراد بالای 60 سال توصیه می‌کند. این واکسن در یک دوز به صورت زیرجلدی در ناحیه عضله دلتوئید در بالای بازو تزریق می‌شود. تزریق واکسن زوستاکس در افراد مبتلا به نقص ایمنی ممنوع است.
واکسن نوترکیب شینگریکس (Shingrix)
در سال 2017 واکسن شینگریکس توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تایید شده است. مرکز کنترل بیماری های آمریکا استفاده از دو دوز واکسن شینگریکس را به فاصله 2 تا 6 ماه برای افراد بالای 50 سال توصیه می‌کند. این واکسن داخل عضله دلتوئید در بالای بازو تزریق می‌شود. دو دوز واکسن شینگریکس بیش از 90 درصد از ابتلا به زونا و نورالژی بعد از زونا جلوگیری می‌کند.
عارضه واکسن چیست؟
شایعترین عارضه این دو واکسن قرمزی، درد تورم و خارش در محل تزریق و سردرد است. با وجود تزریق واکسن باز هم ممکن است به زونا مبتلا شوید اما شدت و مدت ضایعات و درد کاهش می‌یابد.