جوش ( آکنه) بیماری فولیکول مو و غدد سباسه است. شدت علائم از خفیف تا شدید متغییر است.
جوش در چه سنی ایجاد می‌شود؟
اگرچه در هر سنی ممکن است ایجاد شود، بیشترین موارد در دوران نوجوانی اتفاق می‌افتد. جوش اثرات روانی غیرقابل انکاری دارد. کاهش اعتماد به نفس، اضطراب، افسردگی و فاصله گرفتن از جامعه از عوارض روانی آن است. 85 درصد جوانان 12 تا 24 سال را درگیر می‌کند. با توجه با کاهش سن بلوغ، آکنه در سنین 7 تا 11 سال نیز شایع است. اگرچه آکنه به عنوان بیماری جوانان درنظر گرفته می‌شود، اغلب این مشکل در بزرگسالی ادامه می‌یابد. 26 درصد زنان و 12 درصد مردان هنوز در دهه 40 زندگی از جوش رنج می‌برند. بیماری در پسران و مردان شدیدتر است. افراد مبتلا به بیماری‌های غددی مثل سندروم تخمدان پلی کیستیک مبتلا به جوش‌های شدیدتر و مقاومتری هستند.
آیا ژنتیک در ایجاد آن نقش دارد؟
شدت آکنه تحت تاثیرعلل ژنتیکی است. افراد مبتلا به آکنه شدید معمولا سابقه جوش متوسط تا شدید در والدین دارند.
نقش تغذیه در ایجاد جوش چیست؟
ارتباط رژیم غذایی و آکنه مورد بحث است. برخی مطالعات نشان دادند که مصرف شیر باعث افزایش شیوع و شدت آکنه می‌شود.
تشدید جوش بدنبال استفاده از مکمل‌های پروتئینی توسط بدنسازان گزارش شده است. برخی مطالعات نشان دادند که مصرف مواد غذایی با قند بالا با ایجاد جوش ارتباط دارد. مصرف مکمل ب 12 باعث ایجاد آکنه می‌شود.
علت ایجاد آکنه چیست؟
- مسدود شدن منفذ فولیکول‌های مو توسط سبوم و سلول‌های مرده پوست
- تاثیر هورمون‌ها بر تولید و ترکیب چربی
- التهاب و باکتری پروپیونی باکتریوم آکنس
در دوران بلوغ در هر دو جنس، مقد‌‌‌‌ار هورمونهای مرد‌‌‌‌انه (آندروژن) افزایش می‌یابد. آندروژن باعث فعال شدن غدد سباسه می‌شود. غدد سباسه بزرگتر می‌شوند و سبوم بیشتری تولید می‌کنند. این غدد در صورت، جلو و پشت قفسه سینه و شانه و بازوها به میزان بیشتری وجود دارند. غدد سباسه به فولیکول مو وصل هستند و ترشحات خود را به مجرای خروجی فولیکول مو می‌ریزند. و از طریق منفذ خروجی فولیکول به سطح پوست تخلیه میگردد. ضخامت لایه شاخی و چسبندگی سلول‌های لایه شاخی در منفذ فولیکول مو افزایش می‌یابد. سلول‌های مرده، کراتین و چربی متراکم می‌شوند. و با هم‌دیگر توپی ایجاد می‌کنند. این توپی مجرای فولیکول مو را می‌بندد. در نتیجه جوش‌های سرسیاه و سرسفید (کومدون) ایجاد می‌شوند. انسداد مجرای فولیکول مو شرایط را برای رشد باکتریها در د‌‌‌‌اخل مجرا فراهم می‌کند. پاسخ سیستم ایمنی بر علیه باکتری و التهاب ایجاد می‌شود. درنتیجه پاپول و پوسچول‌های التهابی شکل می‌گیرد. اگر التهاب شدید باشد، فولیکول مو پاره می‌شود. در نتیجه ندول و کیست‌های التهابی شکل می‌گیرند.
علائم جوش
معمولا بر روی پوست صورت ایجاد می‌شود. اما در قسمت‌های دیگر بدن که غدد سباسه زیادی دارند، مثل جلو و پشت قفسه سینه، شانه و بازوها نیز ممکن است ایجاد شوند. شدت جوش از تعداد کم ضایعات غیرالتهابی تا آکنه التهابی شدید که منجر به اسکار (جای جوش) می‌شود، متغیر است.
انواع جوش
- جوش‌های ریز سر سفید و سر سیاه (کومدون)
- جوش‌های قرمز 1 تا 5 میلی متر(پاپول)
- جوش‌های چرکی سفید 1 تا 5 میلی متر(پوسچول)
- جوش‌های بزرگ، سفت و دردناک در زیر پوست که مقاوم‌تر از انواع دیگر جوش هستند و برای چند هفته تا چند ماه باقی می‌مانند.(ندول)
- ضایعات عمیق و پر از چرک و شبیه دمل که معمولا دردناک هستند و می‌توانند باعث ایجاد اسکار (جای جوش) شوند. (کیست‌ها یا آکنه‌های کیستیک)
آکنه دارویی
داروهایی مانند کورتون، تستوسترون، لیتیوم، ایزونیازید، فنی توئین، آزاتیوپرین، سیکلوسپورین، فنوباربیتال، ویتامین ب 6 و ب 12 می‌توانند باعث ایجاد و یا تشدید جوش شوند.
آکنه مرتبط با اختلالات هورمونی
اکثر افرد مبتلا به جوش اختلال هورمونی ندارند. در صورتی که جوش همراه با اختلال عادت ماهیانه، موهای زائد، ریزش موی آندروژنیک، خشونت صدا، تیره و ضخیم شدن پوست گردن و زیربغل باشد، باید بررسی هورمونی انجام شود.
آکنه ناشی از وسایل آرایشی
وسایل آرایشی، مرطوب کننده و ضدآفتاب‌های چرب و روغنی باعث ظاهر شدن جوش‌های سر سیاه و سرسفید می‌شوند. اگر پوست چرب و مستعد آکنه دارید حتما از مرطوب کننده و ضد آفتاب فاقد چربی استفاده کنید.
آکنه مکانیکی
سایش و اصطکاک مکرر ناشی از کلاه، یقه‌های تنگ و بند کوله پشتی باعث ایجاد آکنه می‌شود.
درمان
درمان مناسب و به موقع، مانع از ایجاد اسکار بر روی پوست می‌شود. اگرچه افراد تمایل دارند جوش‌هایشان سریع محو شود و پوستشان صاف شود، اما متأسفانه درمانی سریع و فوری برای آکنه وجود ندارد. گرفتن نتیجه مطلوب نیازمند درمان طولانی است. درمان منقطع کمک کننده نیست. باید این نکته را به یاد داشته باشید که ممکن است در چند هفته اول، اثرات قابل توجهی از درمان دیده نشود. دو ماه پس از شروع درمان مناسب و موثر، انتظار بهبودی بیشتر از 20 درصد را نداریم. و حتی در برخی موارد ممکن است با شروع درمان ضایعات تشدید شوند. صبر و حوصله و حفظ آرامش در کنار تداوم درمان منجر به نتیجه مطلوب خواهد شد.
از ایستاد‌‌‌‌ن مد‌‌‌‌اوم جلوی آینه، دستکاری و تخلیه جوش‌ها پرهیز کنید. نکته مهم برای موفقیت درمان این است که از علل تشدید کننده پرهیز شود.
درمان آکنه خفیف
انتخاب درمان مناسب بر اساس شدت ضایعات است. در مواردی که فقط جوش‌های سرسیاه و سرسفید وجود دارد، داروهای موضعی محتوی رتینوئیدها، اسید آزلائیک و اسید سالیسیلیک موثر است.
درمان آکنه متوسط
در مواردی که ضایعات التهابی پاپول و پوسچول وجود دارد، درمان‌های خوراکی آنتی بیوتیکی یا داروهای هورمونی در کنار داروهای موضعی محتوی رتینوئیدها، اسید آزلائیک و اسید سالیسیلیک، بنزوئیل پراکساید تجویز می‌شود.
از مصرف خودسرانه داروهای آنتی بیوتیکی به علت خطر ایجاد مقاومت باکتریال پرهیز کنید.
درمان آکنه شدید
در مواردی که ندول، کیست و اسکار وجود دارد، ایزوترتینوئین یا داروی هورمونی تجویز می‌شود. داروی ایزترتینوئین حتما باید تحت نظر پزشک و با انجام آزمایش دوره‌ای مصرف شود.
طول مدت درمان
در جوش‌هایی با شدت متوسط و شدید، درمان حداقل به مدت 6 ماه باید ادامه پیدا کند. بسیاری از افراد تا جوش‌هایشان بهتر می‌شود، درمان را رها می‌کنند. بعد از چند هفته دوباره با تشدید علائم مراجعه می‌کنند. دوره درمان باید تکمیل شود.
بعد از بهبود کامل نیز ادامه داروهای موضعی چند بار در هفته و مراقبت‌های بهداشتی لازم است. چرا که با توجه به نقش علل هورمونی، داروها، رژیم غذایی، کرم‌های بهداشتی و آرایشی و زمینه ژنتیک در ایجاد جوش، اکثر افراد با وجود درمان، باز هم دوره‌هایی از تشدید و بازگشت جوش رو تجربه می‌کنند.
درمان اسکار
درمان اسکار و جای جوش، بعد از کاهش شدت جوش آغاز می‌شود. برحسب عمق و شدت اسکار، ترکیبی از روش‌های سابسیژن، درم ابریژن، پیلینگ بویژه TCA کراس و لیزر co2 فرکشنال برای بهبود اسکار انجام می‌شود.
خیلی دارو هاش خوبه دستشون درد نکنه
تشکر