تبخال چیست؟
تبخال یک بیماری واگیردار ویروسی است که توسط ویروس هرپس ساده نوع ١ و ویروس هرپس ساده نوع 2 ایجاد میشود. هنوز برای آن واکسن ساخته نشده‌است. بر اساس مطالعات سرولوژی تخمین زده می شود که در کل جهان 67 درصد افراد زیر 50 سال به ویروس هرپس ساده نوع ١ و 13 درصد افراد 15 تا 49 ساله به ویروس هرپس ساده نوع 2 مبتلا هستند. اما اکثر افراد بدون علامت هستند. تقریبا یک سوم افراد جامعه به تبخال علامت دار مبتلا می‌شوند.
تبخال از چه طریقی منتقل میشود؟
ویروس هرپس ساده نوع ١ معمولا از طریق بزاق و ویروس هرپس ساده نوع 2 معمولا از طریق رابطه جنسی منتقل میشود. ویروس از طریق استخر و دستشویی فرنگی منتقل نمی‌شود. ویروس کمی قبل از بروز تاول ، در مدتی که تاول وجود دارد و حتی بعد از بهبود تاول ممکن است منتقل شود. درنتیجه ممکن است (هرچند با شیوع کم) ویروس از فرد بدون علامت به فرد مستعد (کسی که قبلا مبتلا نشده) منتقل شود. اگر مادر در حین زایمان مبتلا به تبخال تناسلی باشد، ممکن است ویروس به نوزاد منتقل شود.
روش جلوگیری از انتقال ویروس چیست؟
از بوسیدن کسی که به تبخال مبتلا است بپرهیزید. از رژ لب و بوم لب فرد دیگر استفاده نکنید. از لیوان و قاشق فرد دیگر استفاده نکنید. در هنگام رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید (البته کاندوم به طور کامل از انتقال ویروس جلوگیری نمی‌مند). از رابطه جنسی با کسی که مبتلا به تبخال تناسلی است، پرهیز کنید. از ژیلت فرد دیگر استفاده نکنید.
آیا این ویروس ریشه کن میشود؟
این ویروس بعد ورود به بدن تا آخر عمر در بدن باقی می‌ماند. ویروس هرپس ساده بعد از بهبودی تبخال، به گانگلیون های عصبی مهاجرت می‌کند و در آنجا به حالت نهفته باقی می‌ماند. ویروس بدنبال استرس و اضطراب، عادت ماهیانه در خانمها، آفتاب سوختگی، مواجهه با نور خورشید، تب، بیماری، اقدامات دندانپزشکی و زیبایی ( تاتو، لیزر، لایه برداری شیمیایی و میکرودرم ابریشن) ممکن است دوباره فعال شود و باعث ایجاد تبخال راجعه شود.
علائم تبخال چیست؟
اکثر افرادی که با ویروس هرپس ساده مواجهه پیدا می‌کنند، دچار علامت نمی‌شوند. در موارد علامتدار، علائم 3 تا 7 روز بعد از مواجهه ایجاد میشود.
تبخال لبی دهانی اولیه
معمولا در کودکی و یا اوایل جوانی و توسط ویروس هرپس ساده نوع ١ ایجاد میشود. ابتدا لنفادنوپاتی دردناک، بی حالی، بی اشتهایی، سردرد و تب ایجاد میشود. سپس درد یا سوزش و احساس سوزن سوزن شدن ایجاد میشود. بعد ضایعات به شکل تاول های ریز گروهی دردناک در زمینه‌ی قرمزظاهر می‌شوند. سپس ضایعات دلمه می بندند و خشک می‌شوند. ضایعات در مدت 2 تا 4 هفته بهبود می‌یابند. شایعترین محل درگیری لب و دهان (مخاط گونه و لثه) است. زخم های دردناک و تورم ممکن است باعث سختی بلع و ناتوانی در قورت دادن آب دهان شود. گاهی با آفت و یا عفونت های ویروسی دیگر مثل هرپانژین و سندروم دست، پا و دهان اشتباه گرفته میشود.
تبخال لبی دهانی راجعه
در عفونت مجدد شدت ضایعات کمتر و مدت آن کوتاهتر است. علائم سیستمیک وجود ندارد. ضایعات معمولا در حاشیه لب ظاهر می‌شوند. با شیوع کمتر تبخال ممکن است در پوست دور دهان، مخاط بینی، گونه، لثه و کام سخت ایجاد شود.
تبخال تناسلی اولیه
توسط ویروس هرپس ساده نوع 2 و گاهی نوع ١ ایجاد میشود. لنفادنوپاتی دردناک در کشاله ران، سوزش ادرار، احتباس ادراری، ترشحات تناسلی، سردرد، تب و بی حالی ممکن است ایجاد شود. تاول های ریز گروهی دردناک در زمینه‌ی قرمزدر ناحیه تناسلی، دور مقعد یا باسن ظاهر می‌شوند. عفونت اولیه حدود 20 روز طول می‌کشد. هر چه عفونت اولیه شدیدتر باشد، احتمال عود بیشتر است.
تبخال تناسلی راجعه
در عفونت مجدد شدت ضایعات کمتر و مدت آن کوتاهتر است. معمولا ضایعات در مدت 7 تا 10 روز برطرف میشود. علائم سیستمیک وجود ندارد. بعد از گذشت چند سال، احتمال عود کاهش می‌یابد.
تبخال چشمی
ویروس هرپس ساده ممکن است چشم را درگیر کند و باعث کراتیت هرپسی شود. علائم شامل درد چشم، ترشح و احساس جسم خارجی است.
عقربک هرپسی
ضایعات دردناک و تورم در انگشتان دست ایجاد میشود. بیشتر در کودکان دیده میشود. ممکن است با عفونت باکتریایی اشتباه گرفته شود.
اگزما هرپتیکوم
ضایعات منتشر هرپس به طور ناگهانی در فرد مبتلا به اگزما یا دیگر بیماری‌های پوستی که با اختلال عملکرد سدی پوست همراه هستند، ایجاد میشود. معمولا با تب، بی حالی و لنفادنوپاتی همراه است.
هرپس گلادیاتورم
در ورزشکاران بویژه کشتی گیران در محل تماس پوست با ضایعات فرد مبتلا ایجاد میشود.
فولیکولیت هرپسی
در آقایان ژیلت کشیدن ممکن است باعث انتقال ویروس به ریشه مو شود. و باعث التهاب ریشه مو در ناحیه ریش گردد.
آیا آزمایشی برای بررسی تب خال وجود دارد؟
تشخیص تب خال بالینی است. در موارد مشکوک می‌توان از اسمیر تزانک استفاده کرد. سرولوژی هم برای بررسی ابتلا قبلی فرد به تبخال موجود هست. تستهای اختصاصی مثل کشت ویروس، PCR، DFA موجود است.
افراد مبتلا به تبخال تناسلی باید از نظر بیمارهای دیگر منتقله از راه جنسی بررسی شوند.
درمان تبخال
درمان‌های موضعی شامل آسیکلوویر، پنسیکلوویر و دوکوسانول است. درمان‌های خوراکی شامل آسیکلوویر، فامسیکلوویر و والاسیکلوویر است. در افراد مبتلا به نقص ایمنی، نوزادان و افراد مبتلا به عوارض سیستمیک باید از داروی تزریقی آسیکلوویراستفاده شود.